این منطقه در آذربایجان شرقی و در مجاورت جمهوری خودمختار نخجوان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان قرار گرفته و بخش هایی از شهرستان های جلفا، کلیبر و خداآفرین را در برگرفته است.مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری، صنعتی ارس با اشاره به اینکه این سازمان براساس مصوب مجلس شورای اسلامی در سال 82 برای شتاب بخشیدن به توسعه اقتصادی منطقه تاسیس شد، گفت: هر چند این منطقه آزاد با رویکرد تولیدی و صنعتی ایجاد شده اما دارای ظرفیت های مناسبی برای توسعه کشاورزی و گردشگری است که می تواند موجب افزایش ارزش افزوده فعالیت های اقتصادی منطقه شود.ˈصادق نجفیˈ با اشاره به نقش مناطق آزاد در افزایش صادرات غیرنفتی کشور اظهار کرد: منطقه آزاد ارس تاثیر قابل توجهی در افزایش صادرات غیرنفتی آذربایجان شرقی داشته است.وی ارزش صادرات صورت گرفته از منطقه آزاد ارس در 10ماه سال جاری را 120 میلیون دلار اعلام کرد و افزود: صادرات این منطقه نسبت به مدت مشابه سال گذشته 32 درصد رشد نشان می دهد.نجفی با اشاره به اینکه بخش اعظمی از صادرات منطقه آزاد ارس به صادرات حاصل از تولید در این منطقه اختصاص دارد، گفت: حجم سرمایه گذاری ها در این منطقه رو به افزایش است و هم اکنون 200 واحد تولیدی و بازرگانی و بیش از 760 واحد صنفی در آن فعالیت دارند.وی ادامه داد: با وجود تحریم ها و مشکلات اقتصادی با بهره گیری از مزیت های قانونی مناطق آزاد، تا کنون 15هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری در این منطقه صورت گرفته است.مدیرعامل منطقه آزاد ارس، معافیت از حقوق ورودی مواد اولیه برای تولید کالا و امکان واگذاری زمین به شرکت های ثبت شده خارجی را از مزیت های مناطق آزاد عنوان و اضافه کرد: بسترهای سرمایه گذاری در منطقه آزاد ارس وجود دارد.نجفی با اشاره به تولید ناخالص داخلی پنج هزار و 626 میلیارد ریالی منطقه آزاد ارس در سال 90از بخش های صنعت، کشاورزی، گردشگری، ترانزیت، خدمات، تجارت و آموزش عالی اظهار کرد: بالا بودن سهم منطقه آزاد ارس از تولید ناخالص داخلی کشور نوید بخش موفقیت چشمگیر این منطقه در دستیابی به اهداف تعیین شده در افق چشم انداز توسعه است.وی با اشاره به ظرفیت های حمل و نقل در منطقه آزاد ارس گفت: این منطقه مسیر عبور کالا میان کشورهای جنوب شرق، هند و آسیای میانه را از 60 روز مسیر ترکیبی به 15روز کاهش میدهد.نجفی از ایجاد زیرساخت های مناسب در این منطقه در بخش های حمل و نقل، انرژی و مخابرات خبر داد و افزود: رویکرد سال آینده منطقه ایجاد پروژه های راهبردی است و اعتبار یک هزار میلیارد ریالی برای اجرای برنامه های عمران و توسعه ارس در سال آینده پیش بینی شده است.وی با اشاره به راه اندازی یک مجتمع پالایشگاهی با ظرفیت تولید سالانه 184هزار تن بنزین، نفت سفید، گازوییل و مازوت با سرمایهگذاری 50 میلیون دلاری بخش خصوصی در این منطقه، گفت: یک نیروگاه سیکل ترکیبی 500 مگاواتی نیز با مشارکت سرمایهگذاران خارجی در منطقه آزاد ارس در دست ساخت قرار دارد.نجفی وجود پنج دانشگاه بینالمللی با چهار هزار دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری را ظرفیت علمی برای این منطقه دانست و ادامه داد: با ایجاد مراکز تحقیقاتی درصدد بومی سازی علوم نوین و ارتباط بیشتر صنعت و دانشگاه هستیم.وی ایجاد شهرک های سرمایه گذاری مشترک ایران با آذربایجان و ارمنستان همچنین امتداد راه آهن آرارات تا نوردوز و اتصال راه آهن جمهوری آذربایجان به ایران را موجب ارتقای سطح روابط و شتاب بخشی در توسعه منطقه عنوان کرد و افزود: این سازمان در نظر دارد با تجهیز تمام امکانات و استفاده کامل از ظرفیت های ملی و استانی، اهداف چشم انداز توسعه کشور را در این منطقه محقق کند.ظرفیت های کشاورزی ارس:منطقه آزاد تجاری، صنعتی ارس به دلیل مجاورت با رودخانه ارس و نیز وجود تنوع طبیعی و گیاهی، قابلیت های مناسبی برای توسعه کشاورزی دارد.امکانات بالقوه خدادادی در منطقه از جمله زمین های حاصلخیز در کنار رود ارس، نیروی کار فراوان و وجود آب و هوای مناسب، شرایط مساعدی را برای توسعه بخش کشاورزی آن فراهم کرده است.مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس با بیان اینکه استفاده بهینه از عوامل تولید و امکانات موجود برای افزایش بازده تولید در بخش کشاورزی منطقه برنامه ریزی شده اظهار کرد: با اتمام پروژه دشت گلفرج و پایاب سد خداآفرین، مساحت اراضی کشاورزی آبی منطقه به حدود 20 هزار هکتار خواهد رسید که حدود 40درصد مساحت آن را تشکیل می دهد.نجفی با اشاره به احداث بزرگترین واحد گلخانه ای کشور در این منطقه با وسعت 140 هکتار، گفت: 52 هکتار از این مجتمع گلخانهای به دانش آموختگان و سرمایهگذاران ایرانی، هلندی و ترکیهای واگذار شده است.وی با اشاره به اینکه این مجتمع با هدف تولید برای صادرات انواع گل و صیفی جات گلخانه ای به کشورهای همسایه در آسیای میانه و قفقاز طراحی شده اضافه کرد: این مجتمع گلخانه ای ظرفیت جذب سرمایه گذاری بیش از 210 میلیارد ریالی بخش خصوصی داخلی و خارجی را دارد.رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی هم با اشاره به قرارگرفتن دشت های گردیان و گلفرج در منطقه آزاد ارس گفت: همجواری این منطقه با جمهوری خود مختار نخجوان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان زمینه مناسبی را برای تولید و صادرات محصولات کشاورزی به این کشورها ایجاد کرده است.ˈمسعود محمدیانˈ افزود: با ایجاد سردخانه، آزمایشگاه کنترل کیفیت، واحدهای سورتینگ، بستهبندی و صنایع تبدیلی توسط بخش خصوصی و همچنین ایجاد تعاونیهای فروش در منطقه آزاد ارس میتوان مسیر توسعه این منطقه را در بخش کشاورزی هموار کرد.معاون اقتصادی و سرمایه گذاری منطقه آزاد ارس نیز گفت: پایانه تخصصی صادرات محصولات کشاورزی منطقه به مساحت 45هکتار در جوار شهر جلفا با توجه به ظرفیت های این منطقه در حوزه کشاورزی و تولید محصولات باغی و ایجاد صنایع غذایی و تبدیلی طراحی شده و آماده سرمایه گذاری است.ˈایرج حاتمیˈ با اشاره به پیش بینی سرمایه گذاری 413هزار میلیارد ریالی برای این پایانه به عنوان نخستین پایانه تخصصی محصولات کشاورزی در کشور و امکان سنجی صورت گرفته برای راه اندازی یک واحد صنعتی تولید گیاهان دارویی در منطقه آزاد ارس گفت: قابلیت تولید و صادرات این محصولات به بازارهای هدف وجود دارد.وی افزود: تولید گیاهان دارویی در کنار ایجاد مراکز تحقیقاتی می تواند این منطقه را به قطب دارویی کشور تبدیل کند.حاتمی با اشاره به قدمت دیرینه پرورش کرم ابریشم در این منطقه به شکل سنتی و در قالب تولیدی های کوچک اظهار کرد: با توجه به وجود رودخانه ارس، بستر سرمایه گذاری در زمینه پرورش آبزیان هم فراهم است.ظرفیت های گردشگری:منطقه آزاد ارس با دارا بودن زیستگاه های ارزشمند اکولوژیکی حفاظت شده، اقلیم مناسب، منابع غنی آب، ذخیرهگاههای بینالمللی جنگلی، محیط زیست مطلوب، آثار و پدیدههای زمین شناسی، جغرافیایی، ژئومورفولوژیکی و زیستی بسیار متنوع و زیبا به عنوان یکی از مناطق ژئوتوریستی و اکوتوریستی مطرح در سطح ملی و حتی بین المللی شناخته میشود.جنگل های سرسبز ارسباران، دریاچه سد ارس و از همه مهمتر سواحل رودخانه ارس از نقاط قوت گردشگری در این منطقه است.مسیر کلیسای تاریخی سنت استپانوس( جاده مرزی جلفا- سد ارس) شامل سواحل رودخانه ارس و دریاچه تفرجگاهی سد ارس، مسیر سیه رود(جنوب شرق جلفا) شامل آبشار آسیاب خرابه و آبشارهای مناطق ییلاقی مهاران همچنین مسیر جلفا ـ تبریز با نواحی مناسب برای کوهنوردی هم از ظرفیت های اکوتوریستی منطقه آزاد ارس محسوب می شود.در کنار کوهنوردی و صعود به قلههای کیامکی(روستای داران)، صعود به کوه گئچی قالاسی(جلفا) و صعود به قله کمتال(سیه رود)، ورزش های آبی و ساحلی نظیر قایقرانی، باد سواری، جت اسکی و اسکی روی آب در دریاچههای پشت سد ارس، سد خداآفرین و سد گلفرج، قایقرانی در آبهای خروشان رود ارس، رافتینگ در رود نوجه مهر و قایق های تفریحی پدالی در دریاچه پارک کوهستان از جمله امکانات فراهم شده برای گردشگران این منطقه به شمار می رود.معاون فرهنگی و اجتماعی منطقه آزاد ارس گفت: ساحل زیبای ارس به دلیل قرار گرفتن در نوار شمالی کشور، در جذب گردشگران خارجی بویژه از کشورهای همسایه مانند ارمنستان، جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان موفق بوده و به مقصد جدید مسافران خارجی تبدیل شده است.ˈعادل نجف زادهˈ جاذبه های طبیعی و پدیده های نادر زمین شناسی را از ویژگی های خاص منطقه نمونه گردشگری ساحل ارس دانست و افزود: چشمه تراورتن، کوه گئچی قالاسی، کوه های پنجاه باش و الی باش از جمله ویژگی های طبیعی این منطقه به شمار می رود.وی از صدور سه مجوز ساخت اماکن تفریحی و اقامتی در این منطقه در سال جاری خبر داد و باغ پرندگان، ایستگاه های دوچرخه سواری، پارک ماهی، تالاب های مجموعه ای، مکان های خاص ماهیگیری و اسکله های ثابت برای استفاده گردشگران را از دیگر طرح هایی اعلام کرد که در آینده نزدیک بهره برداری می شود.وی سفرهای مردم شناسی نظیر توریسم عشایر در زمان های ییلاق و قشلاق طایفههای مختلف ایلات در منطقه قلی بیگلو(خدآفرین)، روستاگردی در منطقه آینالو، خمارلو، اوشتبین و اقامت در خانههای روستایی، صرف غذاهای محلی و مشارکت در برنامههای مختلف روستاییان را برای گردشگران پیشنهاد کرد و افزود: چشم اندازهای طبیعی مانند آبشار اوللار(روستای داران)، درختان کهنسال(روستای زاویه)، چشمه علی روستای زاویه، چشمه امام زاده روستای سیه سران و چشمه روستای آغبلاغ از جمله جلوه های طبیعت گردی این منطقه محسوب می شود.نجف زاده اظهار کرد: امام زاده سید محمد نوجه مهر، کلیسای سنت استپانوس، حمام کردشت، قلعه کردشت، پارک کوهستان ارس، کاروانسرای خواجه نظر(عباسی)، منطقه حفاظت شده ارسباران (آینالو)، پل های خداآفرین، حمام تاریخی جلفا، مقبره حکیم نباتی در روستای اوشتبین، دشت گردیان، کلیسای چوپان در پنج کیلومتری غرب جلفا در مسیر جاده جلفا - سد ارس از دیگر جاذبه های طبیعی تاریخی ارس به شمار می رود.وی با اشاره به اینکه ذخایر غنی تاریخی منطقه آزاد ارس با استقبال گردشگران مواجه است، گفت: در چارچوب حفظ بناهای تاریخی موجود در منطقه برج ناقوس کلیسای سنت استپانوس جلفا که یکی از قدیمی ترین کلیساهای مسیحیان محسوب می شود مرمت شده است.نجف زاده از دیگر فعالیت های حوزه میراث فرهنگی را انجام نخستین فصل کاوش در محوطه باستانی کول تپه عنوان و اضافه کرد: کاوشهای باستانشناسی انجام شده در محوطه باستانی کول تپه هادیشهر منجر به کشف آثار تاریخی مربوط به ˈدوره مفرغˈ شده است.وی گفت: ایجاد سایت موزه و پارک باستانشناسی در این محوطه باعث جذب گردشگران بی شماری به منطقه خواهد شد.به هر حال با توجه به گستره فراملی فعالیت های منطقه آزاد ارس و با توجه به حضور در منطقه ای استراتژیک، مدیران و مسوولان این منطقه آزاد کوشیده اند تا با بهره مندی از توانمندی های موجود، حوزه حضور منطقه آزاد ارس را از منطقه ای به فرا منطقه ای و بین المللی هدایت کرده و بازه ای جدید از فعالیت های بین المللی را در این منطقه مهم تحقق بخشند.با توجه به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی منطقه آزاد ارس و نزدیکی به کشورهای همجوار شمال غرب کشور، تردیدی درباره موفقیت منطقه آزاد تجاری، صنعتی ارس در زمینه اقتصادی وجود ندارد، بویژه اینکه شهرستان جلفا با پیشینه تاریخی در زمینه تجارت و بازرگانی و همچنین امکانات و زیرساخت های لازم در این منطقه واقع شده و اهرم موثری در توسعه ارس به شمار می رود؛ چرا که شهرستان جلفا دارای انبارهای مسقف و مجهز برای نگهداری کالا بوده و هزینههای انبارداری منطقه بسیار ناچیز است.علاوه بر این بخش خصوصی هم می تواند با خرید عرصه نسبت به ساخت و بهرهبرداری واحدهای انباری اقدام کند.امکان سرمایهگذاری خارجی بدون مشارکت ایرانی، آزادی کامل ورود، خروج، خرید و فروش ارز، آزادی تاسیس و فعالیت بانک ها و موسسه های اعتباری خارجی با رعایت قانون مربوطه، آزادی تاسیس و فعالیت موسسه های بیمه خصوصی با سرمایه داخلی یا خارجی، آزادی ورود هر نوع کالا به استثنای کالاهای مغایر شرع اسلام و تضمین حقوق قانونی سرمایهگذاران خارجی از مزیت های سرمایهگذاری در این منطقه به شمار می رود.معافیت مالیاتی 15ساله از تاریخ بهرهبرداری برای انواع فعالیت های اقتصادی و معافیت از عوارض گمرکی و سود بازرگانی برای واردات مواد اولیه و ماشین آلات به منطقه، همچنین صدور کالاهای تولید شده در منطقه به خارج از کشور یا دیگر نقاط کشور با رعایت قوانین ارزش افزوده و کمترین تشریفات، صدور کالاهای ایرانی و صادرات مجدد کالاهای دیگر کشورها از منطقه جلفا به بازارهای جهانی و برخورداری از جادههای ترانزیت این امکان را برای تمام بازرگانان و صاحبان کالا اعم از اتباع خارجی یا داخلی فراهم کرده که با کمترین تشریفات هر نوع کالایی را به هر میزان به این منطقهآزاد وارد، نگهداری، تخلیه، بارگیری و صادر کنند.ایجاد فرصت های شغلی جدید و افزایش ضریب اشتغال در کشور و همچنین تجربهاندوزی در زمینه استراتژی صنعتی شدن و ارتقای فناوری و بهرهگیری از فناوری های برتر خارجی در جهت افزایش صادرات کالا و نیز صادرات خدمات برای حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقهای، کاهش هزینههای وارداتی مواد اولیه برای کشور و کمک به جهانی شدن تولیدات داخلی، توسعه کشاورزی و کشت و صنعت با توجه به مزیت ها، توسعه صنعتی با توجه به نیروهای متخصص و توسعه توریسم با توجه به ظرفیت های بالفعل و بالقوه از اهداف شکل گیری مناطق آزاد است که به نظر می رسد حرکت منطقه آزاد ارس در چارچوب این اهداف قابل توجه بوده است.با توجه به مزیت های اقلیمی و امکان سنجی های صورت گرفته، تولید گیاهان دارویی و پرورش گل های تزیینی، راه اندازی واحدهای کنسانتره میوه، واحدهای تحقیقاتی و اصلاح جنگل، واحدهای لبنی و فرآوردههای گوشتی، واحدهای پرورش آبزیان(ماهیهای سردآبی و اوزون برون خاویاری) از جمله اولویت های سرمایه گذاری در منطقه آزاد ارس به شمار می رود.ایجاد بازار بینالمللی سنگ های زینتی، واحد های فرآوری مواد معدنی، تولید مس و مولیبدن، تولید آلومینیوم، تولید سرامیک و کاشی، صنایع الکترونیک و الکتروتکنیک، خودروسازی، صنایع چرم و نساجی همچنین ایجاد تکنومارکت (بازار فروش تکنولوژی)، ایجاد مراکز صادرات مجدد و واردات، ایجاد دهکده سلامت، ایجاد واحدهای اقامتی تفریحی، ورزشی و فرهنگی در کنار طبیعت بدیع و ابنیه تاریخی منطقه و ایجاد مکان های مناسب برای ورزش های آبی هم از جمله زمینه های پیشنهادی به سرمایه گذاران در این منطقه است.منطقه آزاد ارس در جوار سه کشور از آسیای میانه به منزله پلی وسیع برای دستیابی به بازارهای روسیه، اروپا و دیگر کشورهای مشترک المنافع محسوب می شود.از آنجا که در زمان حاضر کشور ترکیه به توسعه و گسترش صادرات به کشورهای آسیای میانه توجه ویژهای کرده و بیشتر تقاضای بازار مصرفی این کشورها توسط کالاهای تولیدی کشور ترکیه پاسخ داده میشود، منطقه آزاد ارس به عنوان بستری برای معرفی کالاهای ایرانی با در اختیار گرفتن سبد مصرفی آسیای میانه نقش بسزایی در توسعه صادرات کشور ایفا می کند.با این اوصاف، با توجه به نقش مناطق آزاد در توسعه اقتصادی سرزمین اصلی و کشورهای پیرامونی، رفع موانع توسعه محدوده منطقه آزاد تجاری صنعتی، ارس به استان های همجوار، ارتقای وضعیت اقتصادی فرا منطقه ای را به همراه خواهد داشت.586