وقت نیوز - ایران و 1+5 سرانجام پس از 2 سال گفت وگوهای فشرده، اجرای برنامه ی جامع اقدام مشترک (برجام) را به طور رسمی اعلام کردند؛ روزی که مُهر تایید نهایی بر فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران زده شد و ساختار تحریم های ضد ایرانی گذشته برای همیشه فروپاشید
شامگاه دوشنبه بیست و ششم دی ماه 1394 خورشیدی به وقت وین زمان انتظار شش ماهه به سر آمد و «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان و «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده گفت وگوهای هسته ای، متن بیانیه اجرای برجام را خواندند.اعلام آغاز اجرای برجام اما زمانی رقم خورد که آژانس بین المللی انرژی اتمی طی گزارشی اعلام کرد ایران به تعهدهای مندرج در متن توافقنامه بیست و سوم تیرماه عمل کرده است. کاهش سانتریفیوژها، مبادله مواد هسته ای و بازطراحی راکتور اراک از جمله مهمترین تعهدهایی بود که ایران در توافق تیرماه آن را پذیرفت.بر پایه توافق وین ایران متعهد شد تا تعداد سانتریفیوژهای خود را به پنج هزار و 60 دستگاه در نطنز و یک هزار و 44 دستگاه در فردو کاهش دهد. به رغم دشواری های پیش رو همان طور که انتظار می رفت جمهوری اسلامی ایران بر وعده خود پایبند ماند و آن را تحقق بخشید.دومین تعهد مهم ایران معطوف به مبادله هسته ای تهران و مسکو بود. 2 هفته پیش بود که جمهوری اسلامی ایران به این وعده خود نیز عمل کرد. در این راستا، 197 تُن کیک زرد از روسیه و قزاقستان وارد ایران شد و در مقابل، تهران 11 تُن اورانیوم غنی شده خود را به مسکو تحویل داد. این مبادله بر اساس بند 57 متن برجام انجام گرفت. در آن بند به میزان اورانیومی که باید در ایران باقی می ماند و نحوه انتقال مابقی اورانیوم های غنی شده پرداخته شده و آمده بود: تمام اورانیوم غنی شده مازاد بر 300 کیلوگرم (گاز UF6یا معادل آن در ترکیب های شیمیایی دیگر) با غنای تا 3.67 درصد، یا سطح غنای طبیعی رقیق خواهد شد یا اینکه در عوض تحویل اورانیوم با غنای طبیعی به ایران، در بازارهای بین المللی به فروش می رسد.سخت ترین و در عین حال زمانبرترین تعهد ایران به تعدیل راکتور آب سنگین اراک بر می گشت. بر اساس تعهدی که ایران داده بود چند روز پیش کلندری های این راکتور بیرون آورده و در حفره های آن -البته نه در قلب و مخزن اصلی- سیمان ریخته شد. این اقدام در حضور کارشناسان آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام شد تا آنها بتوانند به طور مستقیم بر بر حُسن همکاری ایران نظارت داشته باشند. افزون بر آن، کشورهای 1+5 در این مورد با تقسیم وظایف در درون خود، مسوولیت بازطراحی و تامین تجهیزات را برعهده گرفته اند.همزمانی انجام تعهدهای تهران با نشست کارشناسی ایران و 1+5 در وین بر تسریع پیشبرد کار افزود. پس از توافق تیرماه وین، بررسی مسایل فنی و کارشناسی از اهمیتی دوچندان برخوردار شد. بنابراین، در این مدت چرخشی آشکار در گفت وگوهای هسته ای شکل گرفت به این معنی که نشست ها در این دوره از سطح وزیران امور خارجه به سطح معاونان و کارشناسان انتقال یافت.در کنار پایبندی ایران به تعهدهایش، طرف غربی نیز تاکنون در این زمینه جدیت خود را نشان داده است. خارج کردن ایران از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد و لغو قطعنامه های تنبیهی پیشین در قالب قطعنامه ای تازه (قطعنامه 2231) از جمله اقدام های سازنده طرف مقابل در این مدت بوده است. افزون بر آن، از زمان توافق بر سر «طرح اقدام مشترک» در آذرماه 1392 تاکنون بخش قابل توجهی از مبالغ و دارایی های مسدود شده ایران به کشورمان بازگردانده شده است.بیشترین تلاش ها را در طرف مقابل می توان به طور آشکار در آمریکا و رویارویی کاخ سفید با کنگره مشاهده کرد. کنگره با اکثریت جمهوریخواه از همان روزهای آغاز گفت و گوهای هسته ای، بخش زیادی از کارشکنی ها را به پیش بُرد. این نهاد موثر آمریکایی زیر نفوذ لابی رژیم صهیونیستی و دیگر دشمنان منطقه ای ایران، اقدام های ضدبرجامی پرشماری انجام داد؛ اقدام هایی که بیشتر آنها پس از سرسختی «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا ناکام ماند.تنها در چند هفته گذشته کنگره آمریکا با هدف سخت تر کردن روند اجرایی برجام دست به چند اقدام زد. ایجاد محدودیت صدور روادید، مقدمه چینی دریافت غرامت برای گروگان های سفارت پیشین این کشور در تهران و همچنین غرامت به بازماندگان انفجارهای١٩٨٣ در لبنان و ١٩٩٦ در عربستان از منبع اموال مسدود شده بانک مرکزی ایران تنها بخشی از این اقدام های تخریب کننده بود.چند روز پیش نیز دفتر اوباما طی بیانیه اعلام کرد که هر گونه قانونی را که مانع اجرای موفق برجام شود وتو خواهد کرد. اشاره وی به «قانون شفافیت در تامین مالی تروریسم ایران» (موسوم به قانون H.R.3662 ) بود چرا که بر اساس آن، موضوع هسته ای به بحث تروریسم گره می خورد و در نتیجه مانعی جدی بر سر راه لغو تحریم ها ایجاد می شد.در این مدت، دشمنان منطقه ای ایران نیز از تلاش های ضدبرجامی خود دست نکشیدند. عربستان سعودی با اعدام شیخ «نمر باقرالنمر» روحانی برجسته شیعی و کلید زدن دور تازه چالش زایی علیه تهران در صدد بود تا ایران را خطری برای امنیت منطقه و جهان معرفی کند. همنوایی برخی از ریزکشورهای عربی با عربستان در تعطیلی سفارتخانه هایشان را می توان در این راستا تفسیر کرد؛ دسیسه ای که با موضع گیری های بهنگام و سنجیده مقام های عالی رتبه و نهادهای تاثیرگذار جمهوری اسلامی ایران خنثی شد.در مجموع، آنچه که باعث شد تا گفت وگوهای هسته ای چنین روند موفقیت آمیزی را بپیماید جدا از خواست و اراده 2 طرف، بهره گیری درست آنها از ابزار دیپلماسی بود. اختلاف هسته ای بیش از 12 سال بود که بر روابط ایران و قدرت های جهان سایه افکنده بود. حل چنین اختلافی با ابعاد سیاسی، حقوقی و فنی وسیع آن، نیازمند تکیه هوشمندانه بر ابزار دیپلماسی بود. از این پس، روش حل وفصل این اختلاف عمیق و فرسوده می تواند برای حل و فصل دیگر اختلاف ها نیز بکار رود؛ موضوعی که چند روز پیش در پایان یابی مسالمت آمیز توقیف شناورها و 10 تفنگدار نیروی دریایی آمریکا مشاهده شد.در این رخداد، نقش تعیین کننده کانال های ارتباطی را نمی توان نادیده گرفت. اگر چنین رخدادی در سال های گذشته و پیش از گفت وگوهای جدی هسته ای اتفاق می افتاد بی شک قضیه همانند امروز بی حاشیه و دیپلماتیک حل وفصل نمی شد و ممکن بود به بحرانی پیچیده در روابط 2 کشور تبدیل شود. این که کمتر از 24 ساعت ملوانان آمریکایی به نیروی دریایی این کشور بازگردانده شدند حاکی از اهمیت وجود کانال های مستقیم دیپلماتیک است. تماس های تلفنی مستقیم وزیران امور خارجه ایران و آمریکا از جمله این مجاری ارتباطی بود که زمینه را برای حل و فصل زودهنگام این اختلاف فراهم کرد؛ کانالی که از 2 سال گذشته و با سختی های فراوان در ارتباط با موضوع هسته ای شکل گرفته تا به گفته مقام های دولت یازدهم بحرانی غیرضروری را به پایان رساند.*از: حسن شکوهی نسب
586