وقت نیوز : از زماني كه ايرانيان مشتاقانه اسلام را پذيرا شدند، رمضان و مناسك اجرايي آن نيز، با تار و پود زندگي آنان گره خورد و به تدريج متناسب با فرهنگ هاي بومي، رنگ و شكل خاص هر منطقه و قوميت را به خود گرفت.
به گزارش وقت نیوز ، مي توان گفت رويت ماه، زمان سحر و افطار، غذاها و خوراكي ها، مراسم پيشواز و عيد فطر ، مناجات خواني، سحرخواني و نظافت خانه ها ، هر يك در طول قرن هايي كه بيش از ۱۴ دوره آن سپري شده است در زندگي ايراني ها و نوع محل سكونت هر فرد ايراني آيين خاصي يافته است كه نگاهي دوباره به اين آيين ها جلوه اي خاص دارد. - آيين هايي كه گاه فضاي مجازي و پررنگي رسانه ها در زندگي مردم ويژگي هاي بومي آنان را كمرنگ ساخته و به سمت همساني برده است. ** رمضان در تهران براي ديدن هلال ماه رمضان آئين هاي جالب توجهي وجود داشته است. ازجمله اينكه مردم با سيني، قرآن، آئينه و سبزه به پشت بام ها مي رفتند و به آسمان نگاه مي كردند تا ماه پيدا شود و پس از نگاه كردن در قرآن، سبزه را در آب مي انداختند. برخي نيز در هنگام رويت ماه، به دليل صداقت كودكان به چهره آنان نگاه مي كردند. براي تعيين زمان سحر، ستاره پروين، هفت برادران و يا ستاره سحر مشخص كننده زمان سحر بود. براي اعلام زمان سحر در برخي مناطق بر در مغازه ها، چراغ آويزان مي كردند و يا تيراندازي مي كردند. اما سحرخواني عمده ترين شيوه براي اعلام زمان سحر بوده است. از چند روز مانده به ماه مبارك رمضان، حصيرها، زيلوها و گليم هاي مساجد گردگيري، تعمير و يا شست و شو مي شد و گاه مردم براي ثواب، به مسجد قالي اجاره مي دادند. زنان به آب و جارو كردن و نظافت خانه ها پرداخته، لباس ها و پارچه هاي نو را از صندوقچه ها بيرون مي آوردند. گويي كه عيد نوروز فرارسيده است. برخلاف تعطيل شدن برخي از كسب و كارها همچون ديزي پزها و قهوه خانه ها و چلوكبابي ها، حمام ها، ساعت سازها، وعاظ، مغازه هاي فروش سجاده، كتاب هاي مذهبي و خرما و شير فروش ها رونق مي گرفت. در آستانه اين ماه، جنب و جوش براي تهيه خواروبار و خريد ماه رمضان پديد مي آمد. بهترين و مرغوبترين خواروبار با نازل ترين قيمت ها به دكان ها مي آمد و سنگ هاي كم وزن جاي خود را به سنگ هاي تمام وزن و ترازوهاي دقيق مي داد و بهترين نان هاي سنگك، تافتون و شيرمال هاي روغن دار در نانوايي ها پيدا مي شد. با اين حال رمضان تنها در مسائل روزمره زندگي خلاصه نمي شد و ارتباطات و رسوم رفتاري مردم نيز دچار برخي تغييرات مي شد. آشتي كنان يكي از اين رسوم بود كه هرساله در آستانه ماه مبارك رمضان در ميان خانواده ها انجام مي شد. زيرا اعتقاد داشتند هركس با كدورت و ناراحتي از ديگري وارد ماه رمضان شود، عباداتش مورد قبول واقع نمي شود. اين مراسم در تهران و قزوين به مراسم گل خنداني شهرت داشت كه با نوعي مراسم شاد در پيشواز رمضان همراه مي شد. مهمترين ويژگي ماه رمضان كه نتيجه يك ماه روزه داري و دهان بستن محسوب مي شد، بازيابي معنوي و روحي در حالات دروني، رفتار و باورها بود. ** رمضان در سيستان ماه رمضان در بين مردم سيستان نيز همچون ديگر نقاط كشور با آداب و رسوم خاصي همراه است. سيستان به لحاظ دارا بودن پيشينه تاريخي خوب و غناي فرهنگي، از جايگاه و ارزش والايي در ميان شهرستان ها و مناطق مختلف كشور برخوردار است. سحرخواني و رمضان خواني آيين هاي مهم منطقه سيستان در ماه مبارك رمضان است كه هر كدام ويژگي خاص خود را دارد. برخي سوابق تاريخي و گفته ها نشان مي دهد كه آيين سحرخواني و رمضان خواني از حدود هزار و ۴۰۰ سال پيش يعني از اوايل اسلام نزد ساكنان سيستان مرسوم بوده است. در آيين سحرخواني، چند نفر از ريش سفيدان و معتمدان روستاهاي سيستان قبل از آغاز سحر از خواب بيدار شده و با رفتن به پشت بام خانه ها با خواندن اشعار محلي و مذهبي از جمله اشعار خواجه عبدالله انصاري و باباطاهر، مردم روستا را از فرارسيدن وقت سحر با خبر مي كنند. ترانه هاي عاميانه سيستاني به عنوان بخش مهمي از گنجينه فرهنگي اين ديار نيز، توسط سحرخوان هاي سيستان در وقت سحر خوانده مي شود. آيين رمضان خواني از هشتم تا چهاردهم ماه رمضان در سيستان مرسوم بوده و در ميان مردم منطقه از محبوبيت خاصي برخوردار است. در اين آيين كه شب ها اجرا مي شود، جمع زيادي از جوانان و نوجوانان هر محله در مقابل منازل مردم اجتماع كرده و اشعار محلي را با صداي رسا قرائت مي كنند كه از جمله آن اشعار رمضو الله الله رمضو، رمضو الله خوشنوم خدا ، رمضو اومده مهمونش كنه، گوو گوسله ره قربونش كنه،اي سرا از كنه كه كولك داره، اگه فهمو صابيو بورك داره،اي سرا از كنه كه رو و باده، دو پسر داره كه نو دوماده است. شركت كنندگان در اين آيين پس از اجراي برنامه رمضان خواني براي دريافت انعام از سوي صاحبخانه در انتظار مي مانند. پس از لحظاتي كوتاه صاحبخانه با چهره اي گشاده با قدري كلوچه محلي يا مقاديري پول يا مواد غذايي درحد توان و وسع خود، به جمع رمضان خوانان پيوسته و در صورت تمايل همراه آنان رفته يا موادغذايي و پول در اختيار آنان قرار مي دهد. جوانان با اجراي آيين رمضان خواني پول و غذا از مردم جمع آوري كرده و در ميان نيازمندان و فقرا توزيع مي كنند. اين آيين در واقع براي كمك رساني به مستمندان در ماه مبارك رمضان به خصوص كساني كه توان كار كردن و حركت كردن نداشتند، برگزار مي شد كه متاسفانه رفته رفته كمرنگ شده است. آيين هاي رمضان خواني و سحرخواني ريشه در فرهنگ غني مردم سيستان دارد و در واقع اين آيين ها قداستي خاص به ماه مبارك رمضان مي بخشد. ** رمضان در سمنان پخت و توزيع آش رشته ، حليم، دادن افطاري، قرائت قرآن كريم، بيدار كردن همسايگان به هنگام سحر از جمله آداب و رسوم ماه پرفضيلت رمضان در گذشته مردم منطقه سمنان بوده است كه برخي از آنها همچنان پا برجاست. در گذشته به علت نبودن راديو و تلويزيون برخي افراد با گفتن سه مرتبه يا الله به نوعي به مردم بيدار باش مي دادند. برخي از افراد نيز با حركت در كوچه ها و قرائت اشعاري ، اقدام به بيدار كردن مردم براي خوردن سحري و روزه گرفتن مي كردند. اين عمل معمولا نيم ساعت قبل از اذان صبح انجام مي شد و افراد با صلوات گفتن بر محمد و آل محمد و يا اين كه ذكر تو گويم كه تو پاكي و خدايي، نروم جز به همان راه كه توام راهنمائي براي بيداركردن افراد در سحرهاي ماه مبارك رمضان استفاده مي كردند. عمده غذاي افطاري مردم روزه دار در سمنان شامل حلواي آرد برنج، شله زرد شيربرنج ، پنير خيگي و سبزي ،كشك و بادمجان به همراه نان تازه و تخم مرغ عسلي بود كه خانواده ها با توجه به توان اقتصادي از آن استفاده مي كردند. در گذشته معمولا روزه داران پس از صرف افطار شام مختصري هم مي خوردند كه مي توانست شامل آبگوشت، كله پاچه، پلو و قليه بادمجان باشد. رسم نيكي كه از گذشته سمناني ها نگاه داشته اند حضور در مساجد بعد از افطار است و برخي با حضور در مساجد به قرائت قرآن مي پردازند و اين مراسم گاه تا نزديكي سحر ادامه مي يابد. دادن افطاري به مردم از ديگر رسم هاي روزه داران سمنان در ماه رمضان است كه از ديرباز برجاي مانده است. افطاري دادن معمولا در منازل، مساجد و تكايا انجام مي شد و مهمانان روزه دار با غذاهاي مختلف از جمله شيربرنج با دوشاب، نان و پنير و سبزي و پلو پذيرايي مي شدند. حضور پررنگ مردم در مساجد از ديگر مسايلي است كه در ماه مبارك رمضان در سمنان به مساجد جلوه خاصي مي دهد. نمازهاي يوميه در ماه مبارك رمضان در مساجد جلوه اي خاص دارد و بسياري از مساجد شاهد حضور مردم به ويژه جوانان و نوجوانان است. ** رمضان در آذربايجان مردم آذربايجان نيز به شيوه خود به استقبال ماه مبارك رمضان مي روند و آيين و رسوم كهن خود در اين ماه را پاس مي دارند. در گذشته روستائيان آذربايجان براي رويت هلال ماه رمضان بالاي بام مي رفتند و ساعت ها منتظر مي شدند يا سواري را به شهرهاي اطراف مي فرستادند تا از ديده شدن هلال خبري بياورد. بزرگترها بعد از رويت هلال ماه رمضان، به چهره يك كودك معصوم يا يك فرد مومن و نمازخوان نگاه مي كردند و اعتقاد داشتند كه نگريستن به صورت آدم هاي بي نماز و روزه خوار، خوش يمني درپي نخواهد داشت. نگاه كردن به آيينه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رويت هلال ماه رسمي بود كه هنوز هم در بين پيرمردان مناطق روستايي استان، مرسوم است. اين عادت بر اين اعتقاد مبتني است كه بايد در ماه رمضان دل مومن همچون آيينه صاف و روشن باشد و از ناپاكي ها صيقل يابد. پيرمردان براي اين منظور همواره آئينه كوچكي در درون جيب خود داشتند و بعد از اينكه به آيينه نگاه مي كردند، با فرستادن صلوات چندين بار آيينه را به دور خود و اهل خانواده مي چرخاندند. هر چند اين رسم طي ساليان اخير به دليل توسعه رسانه هاي گروهي، موضوعيت خود را از دست داده اما هنوز بسياري از پيرزنان و پيرمردان روستانشين به اين كار مبادرت مي كنند. همچنين پيش از آغاز ماه رمضان از طرف مردم روستاهايي كه روحاني نداشتند، نمايندگاني نزد امام جمعه هاي شهرها فرستاده مي شد تا از آنها درخواست كنند يك روحاني را به نمايندگي از خود به روستا بفرستند. روحاني فرستاده شده را با سلام و صلوات به روستا مي بردند و هر شب در خانه اي مهمان مي شد تا ماه رمضان به پايان برسد. رسم پيشواز هم در ميان متدينين آذربايجاني وجود دارد كه به آن قاباخلاما مي گويند. آنها دو يا سه روز قبل از رويت هلال به پيشواز ماه رمضان مي روند و روزه مي گيرند. در آذربايجان زنان روستايي در ماه رمضان مانند عيد نوروز به غبارگيري منازل مي پرداختند و بر اين اعتقاد بودند خانه اي كه براي شروع ماه رمضان پاك و تميز نباشد، خير و بركت ماه مهماني خدا، از آن گريزان مي شود زنان همچنين يكي دو روز مانده به آغاز ماه، شيريني به نام نزيه درست مي كنند. نزيه يك نوع نان محلي مغزدار است كه روي آن با چنگال و ته استكان بزك شده است. اين نان از شيريني هاي مخصوص ماه رمضان است. سحري خوردن و سحري بلند شدن هم براي خود در آذربايجان و به ويژه در روستاهاي آن آدابي دارد. هنوز روستائيان و عشاير آذربايجان با صداي ضربه همسايه بر ديوار خانه شان از خواب بيدار مي شوند. حتي در روستاهاي دورافتاده آذربايجان، سحرگاهان شور و نشاط خاصي حاكم است. چراغ خانه ها يكي پس از ديگري روشن مي شود، همسايه هاي ديوار به ديوار زنجيروار يكديگر را به فريضه الهي فرامي خوانند. در روستاهاي اين استان، وسيله آگاه شدن مردم از اوقات شرعي، عمدتا به وسيله موذن هاي روستايي، حركت ستارگان و بالاخره بانگ صبحگاهي خروس هاي محلي بوده است. در بين عامه مردم، زمان سحري خوردن به اوباش يا اوباش دان مشهور است و وقت آن نيز يك ساعت مانده به اذان صبح است. موذنين روستايي، با صداي نافذ و گيرا، وقت سحر را بر پشت بامهاي منازل يا مسجد روستا با دعايي كه در محل به آن مناجات مي گويند، اعلام مي داشتند مناجات شامل چند قطعه دعا به زبان عربي و تركي و صلوات بر محمد و آل محمد (ص) است. پيرمردان روستا، هنوز هم با حسرت زياد خاطراتي از شيوه بيان، گيرايي و زيبايي صداي مناجات خوانان نقل مي كنند.
586
انتهای پیام/
منبع : ایرنا