وقت نیوز - ازمهمترین آیین های شب چله در سده های اخیر گرفتن فال از دیوان حافظ است که بدان شکلی فرهنگی می دهد و در طولانی ترین شب سال هر کس را به یاد آینده ی می اندازد که پیش رو دارد.
در سنت های ایرانی شب یلدا اول خلقت و آغاز آفرینش است ، این احتمالا از آن جا ناشی می شود که مردمان دوران های باستانی از ابتدای زمستان ، تغییر طبیعت و طولانی شدن روز و غلبه نور برتاریکی را به چشم خود مشاهده می کردند و لابد پس از سال ها ممارست یافتن آن شب و آن روزبرای آن ها میسر شده است . اما گذشته از همه این ها شب یلدا ازمعدود جشن های شبانه ما ایرنیان است که هنوز زنده و پا برحا مانده است، جشنی که با شب ژانویه ، اول سال مسیحی همزمان افتاده است و با آداب و سنت های محلی هر از یک از نقاط کشور اما به شکل سراسری و با شکوه تر برگزار می شود.
شب یلدا درروزگار ما بیشتر به " شب چله " معروف است که همان شب اول زمستان است ، این جشن درایران آیین و آداب های خاص خود را دارد ، تمامی اعضای فامیل در خانه بزرگترهای خانواده جمع می شوند تا دیر وقت شب به شادمانی و گپ و گفت و گو و خوردن آجیل و میوه و شیرینی می پردازند، قنادی ها و آجیل فروشی ها به همین مناسبت از یک هفته قبل ، آجیل مخصوص شب یلدا مهیا می کنند و میوه فروش ها ، میوه های شب چله مخصوصا هندوانه را که ازملزومات شب یلدا است عرضه می کنند.
درروزگار ما در همه شهرهای ایران علاوه بر میوه فروشی ها ، دستفروشان هندوانه را بر وانت ها بار می کنند و درسراسر شهرها و جاده ها به معرض فروش می گذارند ، این کار به نوبت خود بر رونق شب چله در دهه های اخیر افزوده است چرا که این همه و هندوانه های تلنبار شده بر وانت ها درهمه جا از فرا رسیدن شب چله خبر می دهد.ا زمهمترین آیین های شب چله در سده های اخیر گرفتن فال از دیوان حافظ است که بدان شکلی فرهنگی می دهد و در طولانی ترین شب سال هر کس را به یاد آینده ی می اندازد که پیش رو دارد.
یلدا شب تولدخورشید است ، دراین اتفاق طولانی ترین شب سال سپری می شود و تاریکی که تا دیروز در روزهای سرد پاییزی بر نور غلبه یافته بود ، جای خود را به تور می دهد ازاین پس روز ها طولانی تر و شب کوتاه تر می شوند و نور بر تاریکی غالب می آید و دوره سیاهی ، ظلمت و تباهی پایان می یابد، همه چیز درکار منقلب شدن است و این آغاز انقلاب رمستانی است ، از این رو شب یلدا، شب تولد هاست که بنا بر آیین های ایرانی جشن گرفته می شود .درگاه شماری ایرانیان شب و روز و ماه و سال چنان به دقت اندازه گیری شده است که هنوز هم در زمان پیشرفت علوم حیرت آدمی را بر می انگیزد ، همانگونه که شب یلدا طولانی ترین شب سال است ، نوروز دراعتدال بهاری ، در برابر اعتدال پاییزی که از اول مهر آغاز می شود ، جشن برابر شب و روز است ، درآن روز که روز نو می خوانند شب با روز برابر می شود.می گویند که جشن شب یلدا پس از راهیابی به اروپا ، در سنت مسیحی ، شب تولد عیسی شد و مسیحیان شب تولد مسیح را درهمان ایام قرار دادند چنین است که شب اول زمستان و شب یلدا به تقریب با جشن تولد مسیح کریسمس همزمان است .
این آیین در سراسر آذربایجانشرقی به طرز باشکوه و با سنت های خاص خود جشن گرفته می شود . هندوانه یا همان "چله قارپیزی" طبق سنت دیرینه جزو اصلی ترین اقلام سفره جشن های شب یلدا در این استان است .
برخی از باورهای محلی دراین خطه براین است که باخوردن هندوانه، لرز و سوز سرما به تنشان تاثیر نداشته و اصلا سرمای زمستان را حس نمیكنند.
تدارک و تبادل هدیه موسوم به "خوانچه " در میان نامزدهای جوان ازدیگر سنت های مرسوم شب یلدا در آذربایجان است ، که از طرف خانواده پسر و خانواده دختر به طرفین ارسال می شود.
محتویات خوانچهها عبارتند از شیرینی ، پرتقال ، سیب ، انار، هندوانه ، آیینه و پارچه كه با پولك و تور تزیین شده است .
خوانچه ها درطبقهای آماده برسر افراد معین شامگاه شب چله روانه خانه عروس می شود و مادر عروس پس ازتحویل طبقها، متقابلا هدایای مانند پول، شیرینی، جوراب و دستمال به آن ها میدهد.
فردای این شب مادر دختر تمام طبقها را در اتاق میهمان چیده و از زنان فامیل برای صرف میوه و شیرینی دعوت میكند. همچنین علاوه بر فرستادن سهم چله برای نوعروس، در نخستین سال ازدواج زوج های تبریزی، پدر عروس قبل از غروب آفتاب سهم دختر و دامادش را كه شامل هندوانه، میوه، آجیل، شیرینی، یك قواره پیراهنی باكفش و چادری روانه منزل آنها میكند.
قدیما که ارتباطات به توسعه امروزنبود مردم آذربایجان ازاواخر تابستان تعدادی هندوانه و خربزه را در داخل تورهای مخصوص ازسقف آشپرخانه آویزان میكردند و یا اینکه آن ها درلای کاه قرار می دادند و در شب یلدا به رسم سنت جاری ریش سفید و بزرگتر خانواده آن را برش می داد و به هنگام بریدن هندوانه می گفت" قادا بلامیزی بو گئجه كسدوخ " (بلایای خودمان را امشب بریدیم )
درشب نشینی های شب یلدا در آذربایجان شرقی که تا پاسی از شب ادامه می یابد بعد از صرف تنقلات و میوه های ویژه این شب بزرگترهای خانواده به نقل داستان و حکایت های حماسی وملی می پردازند و برخی بایاتی و شعر می خوانند و ضرب الامثل های محلی نقل می کنند.
علاوه بر هندوانه ، سنجید ، کشمش ، انگور آویزان شده ( ملاغ ) انواع میوه ، قاورقا (گندم برشته با شاهدانه) ، انار، آجیل از جمله تنقلات شب چله آذری ها است .
از دیگر باورهای محلی درآذربایجان برای شب چله درگذشته های نه چندان دور این بوده است که مردم پوست هندوانه و میوه های مصرف شده شب چله را به آب روان می ریختند و اعتقاد داشتند که چنین کاری خوب و خوش یمن است .
زنان معمولا تا پایان چله كوچك خانه تكانی نمیكنند و اعتقاد دارند اگردر طول این دو چله كسی خانه تكانی كند، چله او را نفرین میكند و اگر چله كسی را نفرین كند به نكبت و بدبختی گرفتار میشود.
از: نوروز قاسمی
586
انتهای پیام/