برجسته سازی اخبار مربوط به جاری شدن سیل در استان های گلستان، لرستان، خوزستان و دیگر مناطق کشورمان و تصویرسازی عبور از سال های خشکسالی ، انگار نادرستی است که به عقیده کارشناسان درصورت غفلت می تواند تبعات دو دهه خشکسالی را در کشور تشدید کند.

اما واقعیت این است که خشکسالی در یک سال اتفاق نمی افتد که با بارندگی خوب یک سالی آبی نیز از میان برود؛ خشکسالی، پدیده ای میان مدت و درازمدت است و برای عبور از آن نیز باید نگاهی علمی و متناسب داشت و مردم را از طریق اطلاعات و آمارهای  درست در بطن واقعیت های این پدیده قرار داد. به عبارت دیگر باید شرایطی فراهم کرد که افکار عمومی در موضوع خشکسالی و کم آبی، متاثر از مطالب غیرعلمی و غیررسمی منتشر شده در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی دچار توهم نشوند.

در این میان آذربایجان شرقی نیز همچون دیگر مناطق کشورمان سال های متمادی با آسیب ها و پی آمدهای خشکسالی دست به گریبان بود و خسارات آن تا مرز نابودی دریاچه پیش رفته است.

به اعتقاد کارشناسان زمانی که کشوری چندین سال با پدیده خشکسالی رو به رو می شود ، باید تا چند سال نیز بارش‌های مناسب و دوره ترسالی را طی کند تا بتواند با مدیریت مناسب منابع آبی از این  بحران بیرون آید و ایران هم از این قاعده مستثنی نیست.

به گفته مدیر کل اداره هواشناسی آذربایجان شرقی بارش‌های سیلابی و رگباری نمی‌تواند مبنای سپری شدن دوره کم آبی یا خشکسالی هیچ کشوری باشد.

علی دولتی مهر در عین حال بارش‌های رگباری برای پر شدن سدها و ذخایر آبی را مفید توصیف کرده اما گفته است  این بارش ها درخصوص رفع بحران آب تأثیر زیادی ندارد.

وی برای اظهارات خود شاهدی آورده و یاد آوری کرده است با وجود بارش ۳۴۷ میلی متری در آذربایجان شرقی ،  مناطق شمال استان همچنان با احتمال تنش های آبی رو به رو است.

مدیر کل اداره هواشناسی آذربایجان شرقی می گوید : با وجود بارش‌های مناسب و بالاتر از نرمال در برخی از مناطق استان از جمله در شهرستان‌  اهر ۱۸ درصد، خداآفرین ۲۷ درصد، کلیبر ۳۰ درصد کاهش بارندگی داشتیم و شهرستان هریس نیز تقریباً بدون تغییر بوده است.

وی متوسط افزایش  بارش آذربایجان شرقی نسبت به سال گذشته را ۳ درصد و در مقایسه با دوره آماری یا بلند مدت (۲۶۴ میلی متر)  را۳۲ درصد بیان کرد و گفت :  باید حداقل سه سال ترسالی در تمام نقاط وجود داشته باشد تا بتوانیم بگوئیم دوره خشکسالی یا بحران آب سپری شده، ضمن اینکه همزمان مدیریت منابع آب در برنامه ریزی ها بسیار مهم است.

دولتی مهر افزود : با وجود اینکه بیش از 40 درصد آذربایجان شرقی کوهستانی است اما بیشترین بارندگی در این استان در بهار اتفاق می‌افتد و بارندگی‌ها در سال جاری در حد نرمال پیش بینی می‌شود.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی هم از تنش احتمالی آب در ادامه سال جاری در استان ابراز نگرانی کرده و گفته است : در دو سال گذشته با تنش خشکی در کشاورزی استان رو به رو نبودیم اما چون درحدود دو ماه گذشته بارش‌ها مناسب نبوده ، ممکن است در ادامه سال با تنش آب رو به رو شویم .

نادر زارع تالی افزود : به رغم کمبود آب در سال ۱۳۹۶  وضع تولیدات کشاورزی استان مناسب بوده است به گونه ی که در سال ۱۳۹۶، ۱۴۹ هزار تن گندم تضمینی در آذربایجان شرقی خریداری شد که این مقدار پارسال به بیش از ۵۷۷ هزار تن و امسال نیز بر اساس پیش بینی‌ها به ۶۴۰ هزار تن می‌رسد.

وی نیاز آب زراعی استان را دو میلیارد  و ۱۴۸ میلیون مترمکعب اعلام کرد و افزود: از این مقدار ۴۱۵ میلیون مترمکعب در کاشت گندم استفاده می‌شود، اما برای تثبیت شرایط، نیاز آبی باید تأمین شود؛ البته سهم آب استان بر اساس برنامه آب منطقه‌ ی مشخص می‌شود که امسال بر اساس این برنامه اعلام شده باید ۲۸.۶۷ درصد مصرف آب کشاورزی آذربایجان شرقی کاهش یابد.

زارع تالی اضافه کرد : برای کاهش مصرف آب  رویکرد کشت محصولات زراعی آب بر مثل سیب زمینی و پیاز، صدها هکتار کاهش یافته و سطح زیر کشت محصولات کم آب بر مثل کلزا، گندم، جو، گل محمدی و زعفران در آذربایجان شرقی توسعه یافته است.

مدیر بهره برداری تأسیسات آبی و برقابی آب منطقه ای آذربایجان شرقی نیز می گوید : آب‌های سطحی و مخازن سدهای آذربایجان شرقی با بارش‌های اخیر بهتر شده ،  ولی این دلیل نمی شود بگوییم با این بارش‌ها وارد دوره ترسالی شده‌ایم و به طور قطع نمی‌توان با یکسال بازندگی چنین چیزی را اعلام کرد.

امیر محمدی اظهار کرد: برای بازگشت به وضعیت نرمال ذخایر آبی کشور، باید چند سال متوالی بارندگی‌های خوب داشته باشیم تا کمبود ذخایر آب‌های زیرزمینی جبران شود و تا آن زمان و بهبود ذخایر فاصله بسیار داریم.

وی یادآوری کرد: متأسفانه بیشتر دشت‌ های آذربایجان شرقی با افت تراز آبی رو به   رو هستند و بارندگی‌های اخیر در ترمیم ذخایر آب‌های زیرزمینی تأثیر اندکی داشته است؛ پس استفاده بهینه از منابع آب‌های باارزش و راهبردی زیرزمینی و کنترل اضافه برداشت‌ ها و سو استفاده‌ها همچنان مورد تاکید کارشناسان صنعت آب است .

وی گفت :  ذخایر آبی سدها وضع مناسبی پیدا کرده که به نوبه خود مهم است.
مدیر بهره برداری تاسیسات آبی و برق آبی آب منطقه ی آذربایجان شرقی اعلام کرد از اول سال آبی امسال (اول مهر سال ۹۷ تاکنون)  افزون بر 651 میلیون مترمکعب آب وارد سدهای استان شده که نسبت به حجم آب های ورودی سال قبل  ۷۵ درصد افزایش دارد.

به گفته وی حجم آب ورودی به سدهای استان در سال آبی گذشته ۳۹۶ میلیون مترمکعب بوده است.

محمدی ادامه داد :  در بین سدهای آذربایجان شرقی سد زنوز با ۲۷۲ درصد افزایش ورودی نسبت به سال قبل بالاترین رتبه و سد آیدوغموش شهرستان میانه با ۵۴ درصد افزایش ورودی پایین‌ترین رتبه را در استان به خود اختصاص داده است.

مدیر بهره برداری تاسیسات آبی و برق آبی آب منطقه ای استان اضافه کرد : سدهای علویان ، سهند ، نهند و ستارخان آب آشامیدنی شهرستان‌های مراغه ، هشترود ، تبریز و اهر را تأمین می‌کنند و به علت شرایط مناسب مخازن این سدها امسال نگرانی در تأمین آب شرب وجود ندارد.
وی استفاده درست از آب ، رعایت الگوی مصرف و پیشگیری از هدر رفت آب را ضروری دانست و گفت : باید در مصرف آب صرفه جویی کنیم چرا که امکان کاهش روان آب ها و کم شدن بارش ها در سال آبی آینده وجود دارد.

کل مصارف آبی آذربایجان شرقی اعم از خانگی، کشاورزی و صنعتی دو میلیارد و ۸۵۰ میلیون مترمکعب است.

آذربایجان شرقی با بیش از ۳.۹ میلیون نفر جمعیت دارای ۲۱ شهرستان، ۲ هزار و ۷۲۹ روستا و یک میلیون و ۲۲۲ هزار هکتار اراضی کشاورزی و باغی است.

586

گزارش: پیمان پاکزاد